برج پیر علمدار یکی از مهمترین آثار تاریخی دامغان و از شاخصترین نمونههای معماری آرامگاهی قرون اولیه اسلامی در ایران است. این برج در بخش شرقی شهر دامغان قرار دارد و بر اساس کتیبه موجود بر بدنه آن، در سال ۴۱۷ هجری قمری به دستور ابوجعفر محمد بن ابراهیم ساخته شده است. نام «پیر علمدار» در منابع محلی به این بنا اطلاق شده و به نظر میرسد با شخصیت مدفون در آن یا کاربری آیینی و مذهبی بنا ارتباط داشته باشد.
پلان برج به شکل استوانهای و بر روی سکویی سنگی اجرا شده است. بدنه بنا با آجر ساخته شده و از نظر تناسبات هندسی، نمونهای دقیق از مهارت معماران دوره سلجوقی به شمار میرود. ارتفاع برج در گذشته بیشتر از وضعیت کنونی بوده و سقف آن به صورت مخروطیشکل طراحی شده بود که امروزه بخشهایی از آن فرو ریخته است
مهمترین عنصر تزئینی برج پیر علمدار، کتیبه کوفی برجسته آجری است که به صورت نواری دور تا دور بنا را فرا گرفته و از نظر خوشنویسی و ترکیب با معماری، ارزش هنری بالایی دارد. این کتیبه نهتنها جنبه تزئینی دارد، بلکه منبعی مهم برای تعیین تاریخ ساخت و بانی بنا محسوب میشود
برج پیر علمدار را میتوان نمونهای گذار از سادگی معماری آرامگاهی اولیه به سمت تزئینات آجرکاری پیچیدهتر دانست؛ روندی که بعدها در برجها و آرامگاههای شاخصی چون گنبد قابوس و برجهای خرقان به اوج خود رسید. این اثر، امروز یکی از مهمترین شواهد مطالعه تحول معماری آرامگاهی ایران در قرن پنجم هجری است.
